Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Πλάτων, Πρωταγόρας 321b-322a Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα · λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο. Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶς πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον · ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φῶς. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί –ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ χρησίμην γενέσθαι – καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν · ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν –πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν– εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην, λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι’ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν. ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ - Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ Δ΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙΔΕΣ
Α1.α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο: 1. Ο Επιμηθέας σκόπιμα αφήνει τον άνθρωπο χωρίς εφόδια. 2. Ο Προμηθέας έρχεται να ελέγξει τη διανομή των εφοδίων. 3. Ο Προμηθέας προβληματίζεται για το πώς θα σώσει τον άνθρωπο. 4. Η είσοδος στην ακρόπολη του Δία επιτρέπεται στον Προμηθέα. 5. Μετά την παρέμβαση του Προμηθέα ο άνθρωπος αποκτά αφθονία αγαθών. (μονάδες 5) β. Για κάθε μία από τις παραπάνω απαντήσεις να γράψε τε στο τετράδιό σας το κομμάτι του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνει. (μονάδες 5) Μονάδες 10
Β1. Να περιγράψετε την προσωπικότητα και τον ρόλο του Επιμηθέα στη διανομή των εφοδίων, λαμβάνοντας υπόψη τις λέξεις και τις φράσεις του αρχαίου κειμένου που αναφέρονται σε αυτόν. Μονάδες 10
Β2. Ποια αξία αποδίδεται στην «ἔντεχνον σοφίαν» και την πολιτική τέχνη, όπως φαίνεται από τον τρόπο με τον οποίο αυτές φυλάσσονται; Για να τεκμηριώσετε την απάντησή σας , να στηριχτείτε στο παρακάτω απόσπασμα: «Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος [...] κλοπῆς δίκη μετῆλθεν». Μονάδες 10
Β3. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτό τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη: ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ - Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ Δ΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙΔΕΣ α. Οι σοφιστές χρησιμοποιούσαν τους μύθους στα γραπτά και τη διδασκαλία τους. β. Ένα από τα πρόσωπα που εμφανίζονται στον διάλογο Πρωταγόρας είναι ο ηγέτης των Τριάκοντα Τυράννων. γ. Στον διάλογο Πρωταγόρας, ο Σωκράτης αντιμετωπίζει τον Πρωταγόρα με έντονη ειρωνεία. δ. Ο Πρωταγόρας στον ομώνυμο διάλογο υποστηρίζει ότι η πολιτική τέχνη είναι προσιτή σε όλους τους ανθρώπους. ε. Η σωκρατική διαλεκτική υιοθετεί τη μέθοδο της διάλεξης . Μονάδες 10
Β4. Να αντιστοιχίσετε στο τετράδιό σας κάθε μία αρχαία ελληνική λέξη της στήλης Α με την ετυμολογικά συγγενή της νεοελληνική λέξη της στήλης Β. (Στη στήλη Β περισσεύουν τρεις λέξεις.) Στήλη Α Στήλη Β εἱμαρμένη εισιτήριο ἐξιέναι είσοδος ἔσχε κλεψύδρα κλέπτει σχίσμα λαθών μερίδιο λοιπόν λήθη σχήμα Μονάδες 10
Β5. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αισχύλος, Προμηθεύς δεσμώτης, στίχοι 476-487, 500-506 Μιλάει ο Προμηθέας: Με τη συνέχεια πιο πολύ θα ξαφνιαστείς ακούγοντας [476] τι τέχνες και τεχνάσματα σκαρφίστηκα. Και πριν απ’ όλα τούτο: όσοι πέφτανε άρρωστοι δεν είχαν γιατρικό ή να το μασήσουν ή να το καταπιούν ή να το αλείψουν πάνω τους, [480] ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ - Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ Δ΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙΔΕΣ Και τα πολυάριθμα είδη της μαντικής τους ταξινόμησα και πρώτος απ’ τα όνειρα ξεχώρισα όσα μέλλονται [485] να βγουν αληθινά, κι ερμήνευσα τα αινίγματα τα φραστικά και τα συναπαντήματα του δρόμου. […] Να το έργο μου. Κι ό,τι πολύτιμο έχει η γη [500] κρυμμένο απ’ τους ανθρώπους μες στα σπλάχνα της, το μπρούντζο και το σίδερο, το ασήμι, το χρυσάφι, ποιος άλλος θα ’λεγε πως τους το έδειξε πριν από μένα; Κανείς, το ξέρω, εκτός αν φλυαρεί κι ανοηταίνει. Με δυο λόγια μάθε τα πάντα: όλες οι τέχνες [505] οι ανθρώπινες είναι δωρεές του Προμηθέα. (μετάφραση Παν. Μουλλά) Αφού μελετήσετε το παραπάνω μεταφρασμένο απόσπασμα από τον Προμηθέα δεσμώτη του Αισχύλου, να συγκρίνετε τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται ο χαρακτήρας του Προμηθέα, με βάση τα λόγια και τις ενέργειές του, σε κάθε ένα από τα δύο κείμενα, στον Πρωταγόρα και τον Προμηθέα δεσμώτη. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας . Μονάδες 10
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ξενοφών, Κυνηγετικός, 13.1-5 (έκδ. του E.C. Marchant) Στο τέλος του Κυνηγετικού ο Ξενοφών, αφού έχει μιλήσει για την αξία του κυνηγιού, προβάλλει τον εαυτό του ως αληθινό δάσκαλο σε αντίθεση προς τους σοφιστές. Θαυμάζω δὲ τῶν σοφιστῶν καλουμένων ὅτι φασὶ μὲν ἐπ’ ἀρετὴν ἄγειν οἱ πολλοὶ τοὺς νέους, ἄγουσι δ’ ἐπὶ τοὐναντίον˙ οὔτε γὰρ ἄνδρα που ἑωράκαμεν ὅντιν’ οἱ νῦν σοφισταὶ ἀγαθὸν ἐποίησαν, οὔτε γράμματα παρέχονται ἐξ ὧν χρὴ ἀγαθοὺς γίγνεσθαι, ἀλλὰ περὶ μὲν τῶν ματαίων πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται, ἀφ’ ὧν τοῖς νέοις αἱ μὲν ἡδοναὶ κεναί, ἀρετὴ δ’ οὐκ ἔνι 1 ˙ διατρίβειν δ’ ἄλλως παρέχει τοῖς ἐλπίσασί τι ἐξ αὐτῶν μαθήσεσθαι καὶ ἑτέρων κωλύει χρησίμων καὶ διδάσκει κακά. Μέμφομαι οὖν αὐτοῖς τὰ μὲν μεγάλα μειζόνως˙ περὶ δὲ ὧν γράφουσιν, ὅτι τὰ μὲν ῥήματα αὐτοῖς ἐζήτηται, γνῶμαι δὲ ὀρθῶς ἔχουσαι, αἷς ἂν παιδεύοιντο οἱ νεώτεροι ἐπ’ ἀρετήν, οὐδαμοῦ. Ἐγὼ δὲ ἰδιώτης μέν εἰμι, οἶδα δὲ ὅτι κράτιστον μέν ἐστι παρὰ τῆς ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ - Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ Δ΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙΔΕΣ αὑτοῦ φύσεως τὸ ἀγαθὸν διδάσκεσθαι, δεύτερον δὲ παρὰ τῶν ἀληθῶς ἀγαθόν τι ἐπισταμένων μᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν ἐξαπατᾶν τέχνην ἐχόντων. Ἴσως οὖν τοῖς μὲν ὀνόμασιν οὐ σεσοφισμένως λέγω˙ οὐδὲ γὰρ ζητῶ τοῦτο˙ ὧν δὲ δέονται εἰς ἀρετὴν οἱ καλῶς πεπαιδευμένοι ὀρθῶς ἐγνωσμένα ζητῶ λέγειν˙ ὀνόματα μὲν γὰρ οὐκ ἂν παιδεύσειε, γνῶμαι δέ, εἰ καλῶς ἔχοιεν. 1 ἔνι: ἔνεστι
. Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: «Ἐγὼ δὲ ἰδιώτης [...] ζητῶ τοῦτο». Μονάδες 10
Γ2. Ποιες επικρίσεις διατυπώνει εναντίον των σοφιστών ο Ξενοφών ως προς την επίδρασή τους στους νέους; Μονάδες 10
Γ3. Στο απόσπασμα «οὔτε γὰρ [...] χρὴ ἀγαθοὺς γίγνεσθαι»: α. Να μεταφέρετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά και τις αντωνυμίες στον άλλο αριθμό, στην ίδια πτώση και στο ίδιο γένος. (μονάδες 4) β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα ρήματα που βρίσκονται σε πληθυντικό αριθμό (μονάδες 3) και να τα μεταφέρετε στην υποτακτική αορίστου της ενεργητικής φωνής, στο ίδιο πρόσωπο και στον ίδιο αριθμό. (μονάδες 3) (μονάδες 6) Μονάδες 10
Γ4.α. Στο απόσπασμα «ὀνόματα μὲν γὰρ [...] εἰ καλῶς ἔχοιεν» να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου (μονάδα 1) και να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να δηλώνει το προσδοκώμενο. (μονάδες 3) (μονάδες 4) β. «πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται»: Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (μονάδες 2) και να κάνετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να τονίζεται το πρόσωπο που ενεργεί (μονάδες 4). (μονάδες 6) Μονάδες 10
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Δευτέρα 10 Ιουνίου 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Ενδεικτικές Απαντήσεις)
Α1. α. 1. Λάθος 2. Σωστό 3. Σωστό 4. Λάθος 5. Σωστό β. 1. Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα· λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅ τι χρήσαιτο. 2. ... ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν 3. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι... 4. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν... 5. καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται...
Β1. Ο Επιμηθέας είναι αυτός που, όπως δηλώνει και το όνομά του (σύνθετο από τις λέξεις ἐπὶ + μῆδος), σκέφτεται μετά την εκτέλεση μιας ενέργειας και βρίσκεται αντιμέτωπος με τις συνέπειές της. Είναι «ἁμαρτίνοος» ή «ὀψίνοος». Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να τον χαρακτηρίσουμε αστόχαστο, απερίσκεπτο, επιπόλαιο, παρορμητικό. Στον μύθο του Πρωταγόρα παρουσιάζεται λόγω απρονοησίας («Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν... ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν») να εξαντλεί όλα τα εφόδια στα ζώα και να αφήνει τον άνθρωπο εντελώς αβοήθητο και ανυπεράσπιστο. Όσον αφορά στα ζώα η μοιρασιά που έκανε ο Επιμηθέας ήταν σοφή, αφού πέτυχε την αντισταθμιστική και ισόρροπη κατανομή εφοδίων για τη διαιώνιση όλων των ειδών. Ο Επιμηθέας ήταν σε θέση να επινοήσει, όχι όμως και να προνοήσει. Η επινόηση, ως πράξη του νου, επέτρεψε στον Επιμηθέα να μοιράσει εφόδια και να εξισορροπήσει αντιθέσεις ανάμεσα στα ζωικά είδη. Επρόκειτο όμως για μονομερή πράξη του νου από την οποία έλειπε η κατανόηση, αναγκαία για να προκύψει η δυνατότητα της πρόνοιας, της προβλεπτικότητας. Ενώ, λοιπόν, ο Επιμηθέας είχε 2 δώσει με φροντίδα και σοφία όλα τα απαραίτητα εφόδια στα ζώα, στο τέλος της μοιρασιάς διαπίστωσε ότι βρισκόταν σε αδιέξοδο («ἠπόρει ὅ,τι χρήσαιτο»), γιατί τα εφόδια εξαντλήθηκαν και ο άνθρωπος έμεινε «ἀκόσμητος». Η συμβολική, μυθική αυτή αποτίμηση του τρόπου, με τον οποίο ο Επιμηθέας μοίρασε τις φυσικές ιδιότητες στους ζωικούς οργανισμούς, αποκαλύπτει σταδιακά την πρωταγόρεια σκέψη. Η επιμηθεϊκή φάση, που αντιστοιχεί στον φυσικό χρόνο του βιολογικού σχηματισμού των ζωικών ειδών, κλείνει με το ανθρώπινο είδος το οποίο εμφανίζεται τελευταίο στη σειρά των ζωικών οργανισμών. Ως τελευταίο μένει «ἀκόσμητον», που σημαίνει ότι έχει τα λιγότερα φυσικά εφόδια για να επιβιώσει ως είδος στη φύση.
Β2. Η «ἔντεχνος σοφία» φαίνεται να αποκτά μεγάλη αξία για την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Είναι ένα δώρο θεϊκό, αφού ο Προμηθέας το κλέβει από τη θεά Αθηνά για να το δώσει στους ανθρώπους, προκειμένου να επιβιώσουν. Οι άνθρωποι πριν από την παρέμβαση του Προμηθέα δεν είχαν πρόσβαση σε αυτή και κινδύνευαν με αφανισμό λόγω της έλλειψης των φυσικών εφοδίων. Ο φιλάνθρωπος Τιτάνας όμως την κατεβάζει από τον Ολυμπο στη γη. Έτσι ο άνθρωπος χάρη σε αυτή με την κατασκευαστική και επινοητική του ικανότητα, δίνει υπόσταση στους σχεδιασμούς του και τα ευρήματα του νου του, κατασκευάζοντας σπίτια, σκεύη, εργαλεία, όπλα, αλλά προβαίνει και σε επινοήσεις συμβολικών συστημάτων όπως η γλώσσα, η γραφή, η αρίθμηση, που διευρύνουν τα όρια της ελευθερίας του σε σχέση με τη βιολογική αιτιότητα. Με την καλλιέργεια (γης, γραμμάτων, τεχνών και καλών τεχνών) και την αγωγή διαμορφώνει σκόπιμα τις προϋποθέσεις για παραγωγή έργων και μέσων και για νέες δημιουργίες μέσα από την αξιοποίηση εργαλείων και γνώσεων τεχνικής. Όμως, η συνολική διαδικασία γίνεται συγχρόνως και τρόπος αγωγής της φύσης του, τρόπος εξέλιξης και διαμόρφωσής του, καθώς περιέρχεται στη θέση να ελέγξει τα πάθη του, να τιθασεύσει το ένστικτο και να οργανώσει τις άμυνες του εαυτού του στον αγώνα επιβίωσης. Ωστόσο, όπως αναφέρεται στο πρωτότυπο απόσπασμα «τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν». Τα δώρα του Προμηθέα συνετέλεσαν στο να αποκτήσει ο άνθρωπος «τὴν περὶ τὸν βίον σοφίαν», χρήσιμες δηλαδή γνώσεις, προκειμένου να αντισταθμίσει τις ελλείψεις των εφοδίων που είχαν δοθεί στα υπόλοιπα έμβια όντα. Ο Πρωταγόρας όμως θεωρεί σκόπιμο να αναφέρει στο σημείο αυτό της αφήγησης ότι ο Προμηθέας δεν μπόρεσε 3 ανθρώπινου γένους να αποκτήσει την πολιτική τέχνη, τις γνώσεις δηλαδή για την οργάνωση κοινωνιών και για την ανάπτυξη πνευματικού πολιτισμού. Έμμεσα προβάλλει την αξία και τη σημασία της τέχνης που υπόσχεται ότι διδάσκει στους νέους της Αθήνας. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η άποψη που συνάγεται από τον μύθο και αποδίδεται στον Πρωταγόρα ότι στην προϊστορία του ανθρώπινου γένους προηγήθηκε η κατάκτηση τεχνικής πρόσφορης για τον βιοπορισμό του και ακολούθησε η κατάκτηση της πολιτικής τέχνης. Άρα η κατάκτηση της τεχνικής από τον άνθρωπο, που χαρακτηρίζεται σαν τιτανική πράξη κλοπής, συνέβη σε μια πρώιμη φάση, προκοινωνική και δείχνει τις τότε δυνατότητες του ανθρώπινου πνεύματος. Αντίθετα, η πολιτική ήταν ακόμη σχεδόν απρόσιτη στο ανθρώπινο πνεύμα και κατακτήθηκε σε υστερότερη στιγμή της ιστορίας του ανθρώπου και αφού είχαν διαμορφωθεί οι κατάλληλες συνθήκες.
Β3. α. Σωστό (σελ. 49 σχολικού βιβλίου «Η μέθοδος...διανοητή») β. Σωστό (σελ. 44 σχολικού βιβλίου «Κριτία») γ. Λάθος (σελ. 44 σχολικού βιβλίου «σωκρατική ειρωνεία...διακριτική») δ. Σωστό (σελ. 45 σχολικού βιβλίου «όλοι οι άνθρωποι...αρετή») ε. Λάθος (σελ. 49 σχολικού βιβλίου «Η μέθοδος του Σωκράτη...μελετούν», «Η μέθοδος του Πρωταγόρα..διάλεξη»)
Β4. εἱμαρμένη: μερίδιο ἐξιέναι: εισιτήριο ἔσχε: σχήμα κλέπτει: κλεψύδρα λαθών: λήθη
Β5. Ο Προμηθέας είναι αυτός που, όπως δηλώνει και το όνομά του (σύνθετο από τις λέξεις πρὸ + μῆτις = σκέψη), σκέφτεται πριν κάνει κάτι, σταθμίζει τις συνέπειες και έπειτα προβαίνει σε πράξεις. Αποκαλείται σοφώτατος των Τιτάνων, «αἰολόμητις», βοηθός του Δία. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να τον χαρακτηρίσουμε προνοητικό, διορατικό, σώφρονα, συνετό, προσεκτικό. Σύμφωνα με τον πρωταγόρειο μύθο, ο Προμηθέας αναλαμβάνει να επιθεωρήσει το έργο του αδελφού του. Αντιλαμβάνεται τότε ότι ο άνθρωπος απέμεινε γυμνός και ξυπόλητος και χωρίς στρωσίδια και χωρίς όπλα («γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον»), ον χωρίς δυνατότητα αυτο-υπεράσπισης, τη στιγμή μάλιστα που πλησίαζε η καθορισμένη μέρα της εξόδου του προς το φως. Όταν λοιπόν αντιλήφθηκε το αδιέξοδο στο οποίο κατέληξε το έργο του Επιμηθέα, αποφασίζει να μπει κρυφά στο εργαστήρι της Αθηνάς και του Ηφαίστου και να κλέψει την «ἔντεχνον σοφίαν» και τη φωτιά που θα βοηθούσαν τον άνθρωπο στην επιβίωση και στην εξέλιξή του. Στον μύθο, δηλαδή, παρουσιάζεται ως ευεργέτης του ανθρώπου. Για τον άνθρωπο η πορεία από το εσωτερικό της γης στο φως συνιστά μια ανοδική πορεία από τις εξαρτήσεις της βιολογικής ύπαρξης στην αυτονομία του 4 νοήμονος όντος. Αυτό το ποιοτικά διαφορετικό, σε σχέση με τα ζωικά είδη, πέρασμα του ανθρώπου από τη γη στο φως, από τη βιολογική παρουσία στη νοήμονα και αυτοπροσδιοριζόμενη ύπαρξη, αποδίδεται συμβολικά με τη μορφή του Προμηθέα. Στο μεταφρασμένο απόσπασμα του Αισχύλου οι άνθρωποι πριν από την παρέμβαση του Προμηθέα δε διέθεταν πρακτική νοημοσύνη για να μπορούν να συλλάβουν, να κατανοήσουν τον κόσμο και να επινοήσουν τρόπους βελτίωσης της ζωής τους. Ο Προμηθέας, λοιπόν, είναι αυτός που τους διδάσκει όλες τις τέχνες: την ιατρική, τη φαρμακευτική, τη μαντική και τη μεταλλοτεχνία («τέχνες...σκαρφίστηκα», «αμυντικά...αρρώστιες», «πολυάριθμα...μαντικής», « μπρούτζο...χρυσάφι»). Στόχος, λοιπόν, του Προμηθέα του Αισχύλου είναι να απαριθμήσει τις ευεργεσίες του, που αποτελούν άλλωστε τον υπερασπιστικό του λόγο απέναντι στη βία του Δία. Βέβαια ο Προμηθέας παρουσιάζεται από τον Αισχύλο να είναι περισσότερο αλαζονικός και να μιλά με αυταρέσκεια για τα επιτεύγματά του («Να το έργο μου», «Κανείς..Προμηθέα») ενώ ο Πρωταγόρας στον μύθο αναφέρεται στις ευεργεσίες του Προμηθέα στο πλαίσιο κοινωνιολογικών και ανθρωπολογικών προβληματισμών: κάνει αναφορά στα δώρα του Προμηθέα, προκειμένου σταδιακά να φτάσει να αποδείξει «το διδακτόν της πολιτικής αρετής» ως δώρο του Δία. Επομένως ο Πρωταγόρας δίνει έμφαση στον φιλάνθρωπο χαρακτήρα του Τιτάνα. Ο Πρωταγόρας κρατά προφανώς την αισχύλεια θεώρηση και την αισχύλεια αισιοδοξία. Αν όμως ο Αισχύλος είναι ένας τραγικός ποιητής με βαθύτατες φιλοσοφικές ανησυχίες, ο Πρωταγόρας είναι ένας φιλόσοφος με έντονους "κοινωνιολογικούς" προβληματισμούς. Είναι λοιπόν φυσικό οι προβληματισμοί αυτοί να εκφράζονται και να υπογραμμίζονται με ιδιαίτερη έμφαση στη δική του εκδοχή του προμηθεϊκού μύθου.
Γ.1. Εγώ, βέβαια, είμαι απλός πολίτης, όμως γνωρίζω καλά ότι καταρχήν είναι πολύ καλύτερο να διδάσκεται κάποιος το σωστό που προέρχεται από την ίδια του τη φύση και κατ΄ επέκταση (να διδάσκεται) από όσους πράγματι γνωρίζουν κάτι καλό παρά από αυτούς που έχουν την τέχνη να εξαπατούν (τους άλλους). Ίσως λοιπόν τα λόγια μου δε μοιάζουν με αυτά που χρησιμοποιούν οι σοφιστές. Άλλωστε, δεν επιζητώ αυτό (: δεν έχω αυτόν τον σκοπό).
Γ.2. Ο Ξενοφών στο παραπάνω απόσπασμα από τον λόγο του «Κυνηγετικός» επικρίνει τους σοφιστές για την αρνητική επίδραση που ασκούν στους νέους και προβάλλει τον εαυτό του ως αληθινό δάσκαλο. Στην αρχή του αποσπάσματος αναφέρει ότι οι σοφιστές υποστηρίζουν πως καθοδηγούν τους νέους με σκοπό την απόκτηση της 5 τους (οὔτε γὰρ ἄνδρα που ἑωράκαμεν ὅντιν’ οἱ νῦν σοφισταὶ ἀγαθὸν ἐποίησαν). Άλλωστε ούτε με τα συγγράμματά τους οδηγούν τους νέους, τους μαθητές τους, στην αρετή (οὔτε γράμματα παρέχονται ἐξ ὧν χρὴ ἀγαθοὺς γίγνεσθαι) καθώς τα θέματα τα οποία πραγματεύονται είναι ανούσια και χωρίς ηθικό περιεχόμενο ενώ τους παρασύρουν σε επιφανειακές ηδονές (περὶ μὲν τῶν ματαίων πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται, ἀφ’ ὧν τοῖς νέοις αἱ μὲν ἡδοναὶ κεναί, ἀρετὴ δ’ οὐκ ἔνι). Ο Ξενοφών υποστηρίζει ότι η μόρφωση που παρέχουν οι σοφιστές είναι ανάξια λόγου αφού εμποδίζει τους νέους, που εναποθέτουν τις ελπίδες τους σ’ αυτούς, να μάθουν κάτι χρήσιμο ( ἑτέρων κωλύει χρησίμων καὶ διδάσκει κακά). Στη συνέχεια του κειμένου κατηγορεί με δριμύ τρόπο τους σοφιστές. Θεωρεί ότι το ύφος τους είναι εξεζητημένο (τὰ μὲν ῥήματα αὐτοῖς ἐζήτηται), αλλά από τα λόγια τους δεν απορρέουν ουσιαστικά διδάγματα για τους νέους (γνῶμαι δὲ ὀρθῶς ἔχουσαι, αἷς ἂν παιδεύοιντο οἱ νεώτεροι ἐπ’ ἀρετήν, οὐδαμοῦ). Στο τέλος του αποσπάσματος ο Ξενοφών συγκρίνοντας τον εαυτό του με τους σοφιστές υπαινίσσεται ότι αυτοί επιτυγχάνουν μόνο να εξαπατούν τους νέους που επιζητούν τη διδασκαλία τους (ὑπὸ τῶν ἐξαπατᾶν τέχνην ἐχόντων) καθώς ενδιαφέρονται μόνο για τις επιτηδευμένες λέξεις και όχι για τη διδαχή και το ηθικό νόημα που θα έπρεπε να προκύπτει από αυτή (ὀνόματα μὲν γὰρ οὐκ ἂν παιδεύσειε, γνῶμαι δέ, εἰ καλῶς ἔχοιεν). Με τις επικρίσεις του προς τους σοφιστές ο Ξενοφών υπερασπίζεται τη δική του διδακτική μέθοδο αναιρώντας το κύρος τους. Γ.3.α. Τριτόκλιτα ουσιαστικά: ἄνδρα: τοὺς ἄνδρας γράμματα: (τὸ) γράμμα Αντωνυμίες: ὅντιν(α): οὕστινας ὧν: οὗ
Γ.3.β. Ρήματα που βρίσκονται σε πληθυντικό αριθμό: ἑωράκαμεν ἐποίησαν παρέχονται Υποτακτική αορίστου ενεργητικής φωνής: ἑωράκαμεν : ἴδωμεν 6 ἐποίησαν : ποιήσωσι(ν) παρέχονται : παράσχωσι(ν)
Γ4α. Υπόθεση: εἰ καλῶς ἔχοιεν (εἰ + ευκτική ενεστώτα) Απόδοση: ὀνόματα μὲν... οὐκ ἂν παιδεύσειε (ενν. γνῶμαι δὲ ἂν παιδεύσειαν) (δυνητική ευκτική αορίστου) Σχηματίζεται ανεξάρτητος υποθετικός λόγος που δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος. Μετατροπή στο είδος που δηλώνει το προσδοκώμενο: [Υπόθεση: ἐάν, ἄν, ἤν + υποτακτική Απόδοση: οριστική μέλλοντα] Υπόθεση: ἐάν (ἄν, ἤν) καλῶς ἔχωσι(ν) Απόδοση: ὀνόματα μὲν... οὐκ παιδεύσει (ενν. γνῶμαι δὲ παιδεύσουσι(ν) ). (Στην απόδοση θα μπορούσε να παραμείνει η δυνητική ευκτική ως μελλοντική έκφραση.)
Γ4β. «πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται»: η σύνταξη που παρατηρείται στην παραπάνω πρόταση είναι η παθητική σύνταξη με την οποία εξαίρεται η πράξη του ρήματος και το αποτέλεσμα της πράξεως. Επίσης παρατηρείται και αττική σύνταξη αφού το υποκείμενο του ρήματος «γέγραπται» που βρίσκεται σε γ΄ ενικό πρόσωπο είναι η ονομαστική πτώση του πληθυντικού αριθμού ουδετέρου γένους: «πολλά». Για να δοθεί έμφαση στο πρόσωπο που ενεργεί μετατρέπουμε την παθητική σύνταξη της πρότασης σε ενεργητική σύνταξη. Μετατροπή σε ενεργητική σύνταξη: « Πολλὰ αὐτοὶ γεγράφασι(ν)».
Αξιολόγηση:Τα σημερινά θέματα των Αρχαίων Ελληνικών χαρακτηρίζονται βατά και αναμενόμενα.Ειδικά στο "Γνωστό" ήταν τα ευκολότερα των τελευταίων ετών.Ζητήθηκε τη 3η ενότητα του Πλατωνικού "Πρωταγόρα" με σαφείς και αναμενόμενες ερωτήσεις,ενώ το παράλληλο είχε ευκρινείς συσχετισμούς με το διδαγμένο.Στο 'Άγνωστο" ζητήθηκε απόσπασμα από τον "Κυνηγετικό" του Ξενοφώντα με εύκολες παρατηρήσεις σε Γραμματική-Συντακτικό,ενώ η καινοφανής ερώτηση κατανόησης απαντώνταν εύκολα!!!
Share this
0 Comment to "ΘΕΜΑΤΑ-ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 10/6/2019"
Δημοσίευση σχολίου